Meditatie, 8 januari 2021

Over God niets dan goeds

Het gebeurt niet zo vaak, maar op 28 december stond in het Nederlands Dagblad een preek. Het thema trok mijn aandacht: ‘Gods toorn en de coronacrisis.’ Geschreven door ds. Henk de Jong, toch wel een beetje de nestor van de NGK. Hij vraagt zich daarin af hoe het toch komt dat er zo oorverdovend gezwegen wordt over Gods toorn in deze coronacrisis, terwijl daar vroeger wel over gesproken werd bij rampen, en er boetedagen werden uitgeschreven. Voor De Jong is het duidelijk dat we in de coronacrisis met Gods toorn te maken hebben. ‘Maar dat in de corona en in andere rampzaligheden van onze tijd Gods toorn door de wereld vaart, wij durven het niet aan dat hardop te zeggen. God is liefde, klaar – uit!’, schrijft hij. Over God niets dan goeds.

Ik voel mij aangesproken. Ik ben een van die mensen die dat inderdaad niet (meer) hardop durven te zeggen. Waarom is dat? Omdat God liefde is, en dus niet boos kan zijn? Dat lijkt mij niet. Omdat God van ons en deze wereld houdt, moet hij wel boos zijn, als hij ziet hoe wij met elkaar en met zijn wereld omgaan. Het kan niet zo zijn dat God dat allemaal glimlachend aanziet en met de mantel der liefde bedekt. Daar is vooral het Oude Testament heel duidelijk over.

Waarom heb ik er dan toch problemen mee om te spreken over Gods toorn in verband met de coronacrisis? Want daar is het Oude Testament ook duidelijk over: in zijn toorn over onrecht en ongeloof straft God. Heel concreet. Denk aan Sodom en Gomorra. Denk aan de ballingschap. Ben ik niet inconsequent als ik wel geloof dat God boos is over onrecht, maar dat niet concreet durf te maken?

Het probleem is dat wij niet precies kunnen weten hoe God in de geschiedenis werkt. Tegenslag hoeft niet te betekenen dat God iets tegen ons heeft, voorspoed wil niet zeggen dat God blij met ons is. Wat dat betreft vind ik het soms best lastig om uitspraken over Gods toorn en zijn straffen in het Oude Testament te plaatsen. Willen die zeggen dat ik moet geloven dat God actief mensen straft en dat tot in detail regelt en stuurt, of kun je in bepaalde gevallen zeggen dat het kwaad zichzelf straft en in andere situaties dat we geen idee hebben waarom ons onheil overkomt?

Ik vind het moeilijk om me voor te stellen dat God heel gericht straffen aan het uitdelen is. Bij deze coronacrisis heb ik eerder de neiging om te zeggen dat wij dit zelf over ons afgeroepen hebben, bijvoorbeeld door de manier waarop we met de natuur omgaan, dan dat we hierin met Gods toorn te maken hebben. Dit is een harde les, en het is te hopen dat we er van kunnen leren en maatregelen durven te nemen waardoor we de kans op een dergelijke pandemie verkleinen en verantwoordelijker omgaan met de mogelijkheden die God ons gegeven heeft.

Het is trouwens opvallend dat twee dagen na de preek van De Jong een andere theoloog, Tom Wright, ook uitspraak deed over het verband tussen de coronacrisis en de toorn van God: ‘Corona een straf van God? Zeker precies voor die dingen waartegen jij altijd al waarschuwde?’ (ND, 30-12-2020). Volgens Wright regeert God deze wereld niet als een directeur, maar ‘Jezus-vormig’. ‘God deelt in de pijn van zijn schepping, in jouw pijn.’ Wij moeten weer meer leren onze nood bij God te brengen, pijn leren lijden in de aanwezigheid van God, aldus Wright.

Deze twee benaderingen om de coronacrisis te duiden spreken elkaar niet per se tegen. Ze leggen verschillende accenten. Aan de ene kant: God vindt niet alles maar goed wat wij doen, wij zijn niet alleen maar slachtoffer van deze crisis, we moeten hiervan leren. Aan de andere kant: God is erbij in het lijden, wees niet al te verbaasd dat ons moeilijke dingen overkomen.

Over God niets dan goeds. Dat wil niet zeggen dat God alles goed vindt. Steeds weer is er die oproep tot bekering. Om God lief te hebben met alles wat je in je hebt en je naaste als jezelf. Om onrecht te haten en misstanden aan te pakken.
Tegelijk kunnen we onze zorgen, spanningen en verdriet bij God brengen. Ook als we schuldig zijn kunnen we bij hem terecht en kunnen we opnieuw beginnen. Niemand heeft zo gefaald dat er geen nieuwe kans meer is. Hoe je deze crisis ook wilt duiden, als mensen erdoor dichter bij God komen, en dus ook dichter bij elkaar, komt er in ieder geval iets goeds uit voort.

Dick Mak