Meditatie, 6 augustus 2021

Je-zelf zijn.

“Ik ben niet me-zelf vandaag”
“ik wil helemaal me-zelf kunnen zijn”
“Je moet contact maken met je diepe zelf”

Het lijkt wel het grootste levens ideaal vandaag de dag: Je-zelf zijn.
Vreemd als je erover nadenkt;  kun je überhaupt wel iemand anders zijn dan jezelf.  Het onuitgesproken ideaal er achter is de wens om autonoom te willen zijn, niet afhankelijk te willen zijn, anderen mogen mij niet verhinderen mezelf te zijn, ik wil authentiek zijn en een uniek individu.  De sociale omgeving is dan een obstakel voor mijn autonomie.  De anderen zijn dan eigenlijk een bedreiging voor mijn autonomie en authenticiteit. De Franse filosoof Jean Paul Sartre schreef al “de hel; dat zijn de anderen”.  Het is dus een negatief vrijheidsideaal. Ik wil los/vrij zijn van iets en anderen  zijn.

Contrast met het christelijk geloof.
Hier komt het contrast met het christelijk geloof in beeld. Als christen ben ik verlost en vrij van zonde ( negatieve vrijheid) en wordt ik geïnspireerd niet de ander te zien als bedreiging maar als voorwerp en subject van liefde, die verkregen vrijheid wordt dus positief gevuld met liefde.

Het idealiseren van onszelf, zelf-misleiding, zelfbedrog
Het grote ideaal van je-zelf te kunnen zijn houd geen rekening met mijn inkleuring van me-zelf. Observaties als zelf-bedrog, zelf-misleiding, zelf-medelijden en narcisme( overdreven zelf-liefde) geven aan dat het zelf ook fors kan ontsporen en helemaal op zich-zelf gefixeerd kan geraken. Het ideaal van het zelf heeft als uitgangspunt  dat je je-zelf absoluut moet stellen. Het is dus zeker niet een zelf-kritisch levensideaal.  Dat zou ook wel eens de achtergrond kunnen zijn van veel wantrouwen t.a.v. de wetenschap en feiten. Als het “ik” absoluut wordt, dan kunnen wetenschap en waarheid ook een bedreiging zijn, mijn waarheid is immers de waarheid.  Een stap verder is dat het creëren van complottheorieën.

Zelfmisleiding als christen.
Helaas ontsnappen we ook niet zo gemakkelijk  aan zelfmanipulatie. Het normale zondebesef zet er wel weliswaar een rem op. Niet wij zelf zijn het absoluut middelpunt, maar dat is God. Maar als we de  claim van God gaan hanteren dan komt via een omweg toch nog weer  terug dat onze mening en ons  standpunt en dus ik-zelf als absolute criterium weer voor de dag.
Ik heb helaas vele pijnlijke voorbeelden meegemaakt van deze vorm van geestelijke manipulatie. Zelfs vroomheid kan een zelf-profileringsdrang zijn. Ik ben ooit een prachtige illustratie van zelfoverschatting tegen gekomen een in conferences van Wim Sonneveld over de Stalmeester van de Koningin. Hij had het steeds meer over “Ik”en de “kunnigin”. Het kan helaas ook zo gaan met God. “God heeft het mij geopenbaard dus….”
Laat ik toch ook benadrukken dan God ons dingen kan openbaren, maar het ik moet daar toch heel bescheiden mee omgaan omdat je ook jezelf ( en anderen) kan misleiden.

“Zelf” die nieuwe God(-heid).
Het heeft er alle schijn van dat het Zelf de nieuwe godheid in onze cultuur aan het worden is. Veel moderne religiositeit  gelooft in het diepe zelf, in zelfverlossing in  zelfheling of soms zelfs zelfvergoddelijking. De dichter Willem Kloos schreef al: ”Ik ben een God in het diepste van mijn gedachten”. Soms wordt het ook genoemd van “de christus in jezelf ontdekken, die diepste kern. Jezus wordt kortom vervangen door de diepste kern van het zelf alleen zijn naam wordt daarvoor ge(mis)bruikt.

Maar wat als er geen Zelf is.
Maar wat als er geen diepe “Zelf” is ? Dat dit zelf alleen een mythische spirituele inkleuring van het grote ideaal van autonomie is. Het is een onhaalbaar ideaal, een illusie.  Het ironische is dat dit een heel breed gedragen sociale, bijna dwingende, norm is om je-zelf te zijn  en dat  toont daarmee tegelijkertijd aan van de innerlijke tegenstrijdigheid van dit onmogelijke levensideaal.

Beelddragers.
De bijbel vertelt ons dat we beelddrager zijn van God, dat we dus op God lijken. Dat lijkt me een belangrijke identiteit. We zijn daarmee al uniek. Het beeld is weliswaar geschonden door de zonde maar we dragen nog steeds Zijn beeld. Uit het liefdegebod kun je ontleden dat we sociale wezens en geen autonome zelf-jes, maar dat dient wel positief gevuld te worden met liefde.  Niet vol worden van ons (vrome) zelf , maar God wil ons vullen met Zijn liefde. een liefde die gericht is op de ander en op onze naaste.

Meer lezen: https://www.fritsdelange.nl/het-demasque-van-de-ego-spiritualiteit/

Peter Dijkstra

Wil je op deze meditatie reageren, klik Reageren
Wil je eerdere reacties bekijken, klik Reacties bekijken (na zelf een reactie gegeven te hebben)