Meditatie, 24 juli

De stem van God

Wat hebben Jezus en hiphopper Typhoon gemeen? Ze zoeken allebei de stilte om de stem van God te horen. In Zomergasten [https://www.npostart.nl/vpro-zomergasten/19-07-2020/VPWON_1311774] vertelde Typhoon afgelopen zondagavond hoe hij als veertienjarige al de stilte van het bos opzocht, om te ‘chillen met God’. In het bos kan hij ontspannen, inspiratie vinden en openstaan voor het onverwachte. Ook nu, na turbulente jaren waarin hij twee burnouts te verwerkten kreeg, kan hij in de stilte zijn onbevangenheid hervinden. In de evangeliën is te lezen hoe Jezus zich vaak terugtrekt uit het tumult van de mensenmassa’s om hem heen, om tot God te bidden en Gods stem te horen. Overbekend is het verhaal van Elia, waarin God zich na storm en geraas kenbaar maakt in de stilte [https://bijbel.eo.nl/bijbel/1-koningen/19]. Jezus presenteert zich als Gods zoon in de stilte, door de storm op het meer van Galilea te kalmeren [https://bijbel.eo.nl/bijbel/marcus/4]. Hij kende ook de keerzijde van de stilte als geen ander. Aan het kruis schreeuwde hij om een teken van God, maar die gaf niet thuis [https://bijbel.eo.nl/bijbel/matteus/27]. De hemel bleef dicht.

Typhoon liet een fragment zien van de film Copying Beethoven, met in de hoofdrol een andere componist voor wie de stilte cruciaal was. Beethoven beschouwde de stilte, de ruimte tussen twee noten in, als minstens zo belangrijk voor de muziek als de noten zelf. Stilte is de sleutel, zegt hij in de film. Pas als je de stilte in jezelf vindt, kun je de muziek vinden. De stilte is cruciaal om te horen, om open te zijn, en nieuwe dingen te zien, voor elke componist. Keith Richards, gitarist van The Rolling Stones, noemt de stilte het doek waarop hij als muzikant werkt. ‘Silence is your canvas’. Een schilder kwakt ook niet het hele doek vol. Leegte heb je nodig, anders zie je niets.

Een paar maanden geleden heeft het virus ons allemaal stilgezet. Die stilte is niet zelfgekozen. We hadden een tijdlang geen fysieke kerkdienst en ontmoeting, we hadden minder contact. Sommige Tehuizers ervoeren eenzaamheid. Mensen die iemand verloren hebben of iemand missen in hun leven ervaren wat voor leegte dat kan laten vallen. Voor hen is de stilte niet altijd een plek waar God spreekt, maar misschien eerder een oorverdovende stilte. Waarom blijft het stil, waar blijft de stem die je zoekt? Ook wat het geloof betreft kunnen Tehuizers over stilte meepraten. Er zijn er die God al jarenlang zoeken, zonder dat ze een antwoord lijken te vinden, hoezeer ze ook proberen. Er is geen makkelijk antwoord. Soms zijn de vragen te groot en kun je als mens alleen samen stil zijn. Delen in de stilte die de ander ervaart.

Voor Beethoven was de stilte evenmin zelfgekozen. Hij noemde trillingen in de lucht ‘de stem van God’. En juist die stem kon hij niet meer horen, want hij werd doof. De film laat goed zien hoe de omgevingsgeluiden in het bos waar hij loopt naar de achtergrond verdwijnen. Spechten en kraaien hoort hij niet meer; alleen nog de negende symfonie die in zijn hoofd zit.

In de vakantie hebben we even stilte, tussen de tumultueuze achtbaan van het afgelopen halfjaar en de onzekerheid van het komende. We hebben tijd om op adem te komen en onze innerlijke stem te hervinden. Ik probeer sinds een aantal weken iedere ochtend en avond tien minuten stil te zijn en aan niets te denken. Om te ontspannen, mijn gedachtestroom stil te zetten en open te zijn, om te kijken wat zich aandient. Het vergt enige oefening. Soms is het wachten tot de tijd om is (zoals je ook in de kerk tijdens een meditatief stiltemoment elkaar wel eens aankijkt en wacht tot het over is). Maar soms lukt het ook om de stilte te vinden, en de wereld op een nieuwe manier te zien, nieuwe dingen te horen. En misschien iets van de stem van God.

Voor wie de stilte zelf niet vinden kan, hier een link naar het muziekstuk 4’33’’ van John Cage [https://nl.wikipedia.org/wiki/4%2733%22]. Het werd in 2010 helemaal opgevoerd in DWDD door Reinbert de Leeuw. [https://www.npostart.nl/reinbert-de-leeuw-speelt-433-van-john-cage/05-09-2018/WO_NPO_13084386] Je ziet hetzelfde ongemak, mensen kijken elkaar aan, en wachten tot het voorbij is. Maar nog voor ze op de helft van de uitvoering zijn, zie je als kijker toch ook dat de ervaring van de luisteraars anders wordt. Je ziet dat sommige mensen de stilte gebruiken om bij zichzelf naar binnen te gaan en te kijken wat daar is, en misschien te (her)vinden wat ze niet wisten dat er was. Ik wens iedereen die dingen te vinden, zichzelf te hervinden, iets van de stem van God te horen, en open te zijn voor de nieuwe perspectieven die de stilte tussen twee noten biedt.

Arend Elias Oostindiër