Meditatie, 22 oktober 2021
Openbaring 13
Een preek die de kranten haalt, dat gebeurt niet zo vaak. Nou ja, misschien niet alle kranten, maar in ieder geval het Nederlands Dagblad en Trouw. Herhaalde malen zelf. Het overkwam ds. Paul Visser. Hij hield een preek over het beest uit de aarde. Dat beest dat op Jezus lijkt, maar toch anders is. Het beest doet indrukwekkende wonderen, hij laat zelfs vuur uit de hemel neervallen, zoals Elia ooit deed. En hij zorgt ervoor dat alle mensen een merkteken zetten op hun rechterhand of op hun voorhoofd. Alleen met dat teken kunnen de mensen kopen of verkopen.
In zijn preek (die zo’n 40 minuten duurt, minstens twee keer de maximaal toegestane tijd van een preek in de Tehuisgemeente, en vier keer zo lang als Paus Franciscus wil) verbindt ds. Visser Openbaring 13 met wat er in onze tijd gaande is. En dan gaat het hem niet om de coronacrisis, want die is wel zo’n beetje voorbij, maar om wat daarna gebeurt. Hij noemt dat The Great Reset. Hij spreekt over transhumanisering. We worden allemaal digitaal aangesloten, zodat we niet meer zelf hoeven na te denken. Maar daardoor raken we wel onze vrijheid kwijt. De genderdiscussie wordt er doorheen gejast, en we mogen niet meer zeggen: ik ben een man, ik ben een vrouw. Het bijbelse beeld over man en vrouw is achterhaald. Het klimaatprobleem kan opgelost worden, maar dan moet wel iedereen meedoen. Daar kan toch niemand op tegen zijn? Toch is daar iets mis mee volgens ds. Visser, hoewel mij bij dit punt niet helemaal duidelijk is wat dat dan is.
Nadat ik deze preek geluisterd had, realiseerde ik me weer eens extra wat een uitdaging het is om naar een preek te luisteren. Ik krijg hierdoor extra bewondering voor al die trouwe kerkgangers, die steeds weer hun best doen om God te horen spreken via een verhaal dat gekleurd is door de persoon en de overtuigingen van de predikant. Ik had tenminste regelmatig de neiging om tegen ds. Visser te zeggen: waar haal je dit vandaan? Of: wat bedoel je hier eigenlijk mee? Leg dit eens uit. En dat terwijl de preek al 40 minuten duurde.
Het is mooi dat ds. Visser zo uitgebreid de tijd nam om de tijd waarin wij leven te duiden. Dat hij een profetisch geluid liet horen. Tegelijk realiseerde ik me dat een profetie geen rechtstreekse boodschap uit de hemel is die we kritiekloos tot ons moeten nemen, maar die getoetst, weersproken, bijgesteld moet worden in de gemeenschap van de gelovigen. Een preek die op deze manier de tijd duidt, roept enorm veel vragen op. Dat blijkt wel uit de vele reacties in de christelijke kranten.
Het lastige van deze preek over Openbaring 13 vond ik dat er veel gesuggereerd werd, maar ook veel onduidelijk bleef. Ds. Visser deed teveel alsof alles wat hij signaleerde overal na te lezen was. Dat hij eigenlijk niet meer deed dan vaststaande feiten opsommen. Niemand durft te zeggen dat het zo is, dus moest hij het wel doen. Maar omdat hij steeds dingen zei waarvan ik dacht: waar haal je dat vandaan, of: wat bedoel je daar nu eigenlijk mee, is het hem niet gelukt om mij mee te nemen in zijn gedachtegang. Wat hij zei over de genderdiscussie was veel te kort door de bocht. Wat er precies mis was met een gezamenlijke aanpak van het klimaatprobleem was mij volstrekt onduidelijk. En als je het hebt over ‘een beetje bang maken’ als het gaat om de coronacrisis en over een virus dat net iets gevaarlijker is dan het gewone griepvirus, dan roep je al zoveel vragen op dat er best veel luisteraars afhaken. Ik in ieder geval wel.
Het is goed om hierover na te denken en te discussiëren. Wereldwijd worden er heel wat mensen ‘uitgeplugd’, ook in ons gave landje. Maar ik zou niet te snel nu al grote conclusies durven trekken uit de ontwikkelingen rond corona. Er zijn allerlei vragen te stellen bij het coronabeleid, hier in Nederland en elders. En we moeten voorkomen dat mensen uitgesloten worden omdat ze een andere opvatting hebben. En elk systeem kan zomaar onderdrukkend worden. Je ziet het aan de toeslagenaffaire. We hebben corona niet nodig om te zien dat er heel veel misleiding is, en dat overheden en grote bedrijven heel veel macht hebben die tot misbruik en manipulatie en onderdrukking kan leiden. En dat dit digitale tijdperk ons voor grote uitdagingen en gevaren stelt.
Maar een preek lijkt mij toch niet de aangewezen plaats om dit op zo’n manier aan de orde te stellen. Dan overvraag je de luisteraar, die door suggestieve opmerkingen en een persoonlijke visie heen moet luisteren om het evangelie te kunnen horen. Of je moet een gemeentegesprek na de dienst over het onderwerp houden. Wie weet is dat ook wel gebeurd. Maar misschien is dit ook wel het lastige van preken over Openbaring. Een collega van mij zei ooit: ik preek niet over Openbaring. Dat levert zoveel discussie en verschillende meningen op, dat niemand meer kan zeggen waar het nu eigenlijk over ging. Daar heeft hij wel een punt, misschien…
Dick Mak