Meditatie, 18 december
“De Vader boven ons, de Zoon naast ons en de Geest in ons”.
Vandaag de dag worden we overspoeld met religieuze concepten waarbij je vooral de god-in-je-zelf moet ontdekken. Het gaat uit van een zogenaamd immanent godsbeeld. ‘Je moet je-zelf zijn’ , ‘ je bent je-zelf kwijt zijn’, “tot je-zelf komen” zijn veel gebezigde uitdrukkingen in dit kader. Met het “Zelf” wordt dan het autonome authentieke kern van jezelf bedoeld waarbij “Zelf” en de “God in jezelf” naadloos in elkaar over lijken te vloeien. Met spirituele technieken kun je dan je authentieke kern bereiken. Mindfullness en de New Age-spiritualiteit zijn daar onder andere op gebaseerd en het wordt overal aangeboden binnen de bedrijven en de zorgverzekeraars vergoeden het al. Hoewel er ook positieve aspecten zijn te noemen; van zelfreflectie en tot rust komen en verstilling, moeten we de maatschappelijk inbedding en de verlossingstheorie erachter niet onbenoemd laten.
Burnoutverschijnselen zijn ook aan de orde van de dag en via spirituele technieken moet het individu weer greep krijgen op het maakbare ik. Allerlei maatschappelijke factoren worden buiten beschouwing gelaten vandaar dat bedrijven deze spirituele cursussen steeds meer aanbieden. Deze spiritualiteit, vaak commercieel aangeboden, stelt geen vragen rondom sociale rechtvaardigheid en past daarom ook zo goed bij deze neo-liberale maakbaarheidsideologie. De hedendaagse mens heeft “God als boven ons” vervangen door een godsbeeld van onpersoonlijke energie in je-zelf om er met spirituele technieken gebruik van te kunnen maken.
De huidige coronacrisis laat zien dat dit moderne geloof van autonome “ikken” een illusie is gebleken. We moeten ons plotseling als soortgenoten gedragen en als een verantwoordelijk sociale wezens om de ander niet te besmetten. Het past eigenlijk niet in het moderne geloof van autonome “ikken”. Ook de klimaatcrisis laat zien dat het “ik” geen autonoom individu is in een maakbare maatschappij. Mijn gedrag en autonome keuzes werken voor de hele aarde destructief en desastreus uit. De coronacrisis en de klimaatcrisis laten zien dat dit moderne geloof op een illusie is gebaseerd en dat we een kentering nodig hebben.
Het christelijk geloof stelt God duidelijk voor als persoonlijk en transcendent en dat betekent dat God ons ontstijgt en te boven gaat.Tegelijkertijd is Kerst de viering dat God vanuit Zijn liefde in Zijn Zoon naar deze wereld is gekomen als kwetsbaar mens om naast ons te staan en dat is zonder meer bijzonder en verwonderlijk. In 1 Kor 2: 9-11 wordt dat prachtig verwoord “Wat in geen mensenhart is opgekomen .. etc” NBG51.
Maar daar blijft het niet bij. Met Pasen maakt Jezus de weg vrij naar God en verlost ons zodat de Heilige Geest kan komen wonen in ons. God wil ons bewonen en dat is toch wel heel merkwaardig. De Schepper van het onmetelijke universum wil met Zijn Heilige Geest in ons nietige mensen wonen, we kunnen dus vol worden van Zijn Geest. Dus zowel transcendent als immanent, maar dan in die zin dat we God niet in onszelf moeten ontdekken maar Gods Geest mogen toelaten in ons leven en ons laten “bewonen” op grond van het volbrachte werk van Jezus.
De titel van deze meditatie is zegenbede van wijlen dichter en dominee Jaap Zijlstra die hij vaak uitsprak aan het einde van een kerkdienst. Deze ruimtelijke metafoor is een sterke en krachtige uitdrukking van de relatie die we als mens hebben met deze hartstochtelijke liefhebbende drie-enige God. Daar kunnen we weer “enthousiast” van worden. In dit woord zit oorspronkelijk het Griekse “entheos” = “God in ons”. Laat ons weer “enthousiast” worden en vol worden van dit wonder dat met de komst van Jezus mogelijk is geworden. Ik wens jullie daarom gezegende en “enthousiaste” Kerstdagen toe des te meer in deze tijd van noodgedwongen isolement ten gevolge van deze pandemie.
Peter Dijkstra